Taklidin Gölgesinde Suç

Suç ve Taklit

Gabriel Tarde’ın Teorisi ve Suç Sosyolojisi Perspektifi

Suç, toplumsal düzeni tehdit eden bir davranış biçimi olarak, sosyolojinin temel inceleme alanlarından birini ifade eder. Suçun neden işlendiği, nasıl yayıldığı ve toplumsal yapılar üzerindeki etkileri uzun zamandır araştırılmaktadır. Fransız sosyolog Gabriel Tarde, bireyler arası etkileşimin ve taklidin toplumsal davranışların temelini oluşturduğunu savunarak, suç sosyolojisine özgün bir perspektif kazandırmıştır. Bu yazıda, Tarde’ın taklit teorisini suç sosyolojisi bağlamında incelemeye çalışacağız.

Kavramsal Çerçeve

Tarde’a  “Toplum nedir?” diye sorulduğunda, “Taklittir.” cevabını verir. Bu yönüyle ona göre taklit, toplumun önemli ve temel yapı taşlarından birisidir. Bireylerin birbirleriyle bulundukları etkileşimlerden hareketle bir zihin ağı olan toplumda, taklit süreci yeniliklerin öğrenilmesi noktasında kritik öneme sahip bir araçtır. Yenilikler öncelikli olarak kişilerin zihin dünyasında fikir olarak doğar ve sonrasında diğer bireyler tarafından taklit edilerek toplumda yayılım gösterir. Toplumsal hiyerarşiler bu süreçle yakından ilişkilidir. Tarde’a göre toplumda seçkin olan sınıf yenilikleri ortaya çıkarırken, daha alt konumda bulunan sınıf bu yenilikleri yalnızca taklit eder (1).

Taklit ve Suç Davranışları

Tarde’a göre suç, sosyal nedenlere bağlıdır ve taklit yoluyla öğrenilir. Yani suç, herhangi bir kültürde herhangi bir bireyi etkileyecek öğrenme sürecinin sonudur. Suçlu ve sapkın davranışlar kişisel gruplar içerisinde öğrenilip, suç işleme tekniği ve tutumlarından oluşan bir sürece tekabül etmektedir. Tarde, bir anlamda bunun rasyonelleştirildiğini belirtir. Örneğin, bir bireyin suç işleme biçimi, çevresindeki bireyler tarafından gözlemlenip benimsenebilir. Bu durum özellikle gençler arasında çete üyeliği, vandalizm veya uyuşturucu kullanımı gibi davranışların yayılmasında belirgindir. Aynı şekilde, medya da suçun taklit edilmesinde önemli bir rol oynar. Suç haberlerinin, filmlerin veya dizilerin etkisiyle bireyler suç eylemlerini model alabilmektelerdir (2).

Bu bağlamda, suçun yayılmasında şiddetin etkisi de büyüktür. Şiddet de tıpkı diğer sosyal norm ve davranışlar gibi taklit edilerek öğrenilir ve yayılır. Şiddetin toplumsal sorun boyutunun ele alınabilmesi için sosyal dinamiklerinin iyi analiz edilmesi gerekir.

Suçlu Bir Adam

Eleştirel Bakış

Tarde’ın taklit teorisi, suçun bireyler arası yayılımını anlamak için önemli bir araç sunsa da bireysel motivasyonları ve yapısal faktörleri yeterince ele almadığı yönünde eleştirilere maruz kalmaktadır.

Günümüzde, sosyal medya ve dijital platformlar suçun taklit yoluyla yayılmasında yeni bir boyut kazandırmıştır. Siber zorbalık, internet dolandırıcılığı veya tehlikeli akımlar gibi suç eğilimleri, Tarde’ın teorisinin güncelliğini koruduğunu bizlere açıkça göstermektedir.

KAYNAKÇA:

---

1) Çebi MS. Yeniliklerin Yayılmasında Sosyal Taklidin ve Kanaat Önderlerinin İşlevsel Önemi: Gabriel Tarde’ın Sosyal Taklit Teorisi Açısından Bir İnceleme, 2012.

2) Yiğit E. Gabriel Tarde’ın Toplum Anlayışında İmitasyonun Zemini, 2021.