Romantik İlişkilerde Psikolojik Şiddet

Psikolojik Şiddet

Şiddet Nedir?

Şiddet; kuvvet ve baskı uygulayarak bireyin bedensel ve ruhsal olarak zarara maruz kalmasına sebep olan, bireysel veya toplumsal hareketlerin tamamı olarak görülmektedir. Şiddet olgusu insanlık tarihiyle paralellik gösterirken, günümüzde de çığ gibi büyümekte ve hem fiziksel hem de ruhsal sağlığımıza zarar vermektedir (1).

Romantik ilişkilerde partnerler arasında görülen şiddet ise “flört şiddeti” olarak karşımıza çıkmaktadır. Sugarman ve Hotaling, flört şiddetini “flört ilişkisinde partnere karşı, acı verici veya yaralayıcı fiziksel veya psikolojik güç ve tehdit kullanımını içeren söz, mimik ve davranışların tümü” olarak tanımlamıştır. Şiddet denildiğinde daha çok fiziksel şiddet akıllara gelse de flört şiddetinin; psikolojik şiddet, cinsel şiddet, fiziksel şiddet, ekonomik şiddet dijital şiddet ve ısrarlı takip (stalking) gibi türleri bulunmaktadır (2).

Psikolojik Şiddet

Psikolojik şiddet, kişinin partnerini aşağılaması, değersiz hissettirmesi, hor görmesi, kontrol etmeye çalışması, partnerinin yaptığı hiçbir şeyde onu yeterli görmemesi, partnerinin kimlerle görüşüp kimlerle görüşmeyeceğini söylemesi, arkadaş çevresinden ve/veya ailesinden uzaklaştırmaya çalışması/görüşmesine yasak koyması, duygusal olarak istismar etmesi, lakap takması gibi ruhsal olarak yıpratıcı davranışları içermektedir.  

Psikolojik şiddet, fiziksel iz bırakmayan ama ruh sağlığında derin yaralar açan bir şiddet türüdür. Bu, bir romantik ilişkide en zor fark edilen ve en yıpratıcı olan dinamiklerden bir tanesidir. Zor, çünkü birçok kişi ne yazık ki bu durumu “ilişkinin normali” sanarak kabullenmektedir.

Flört Şiddeti

İnsanın sevdiği kişiden “şiddet” olgusunun gelmeyeceğini düşünmesi, kişiye daha mantıklı gelir. Çünkü adı üzerinde “o” sevilen, âşık olunan kişidir. Bu durum, sosyal psikolojide Bilişsel Çelişki Teorisi (Cognitive Dissonance Theory) olarak açıklanır. Bireyler, inançları, düşünceleri ve davranışları arasında tutarlılık sağlama eğilimindedir. Tutarlılık olmazsa dengeler şaşacaktır. Eğer kişi sevdiği birinden şiddet görüyorsa bu durum, onun “sevdiğim kişi bana zarar vermez” inancıyla çelişecektir. Bu bilişsel çelişki, bireyde rahatsızlık yaratacaktır ve kişi bu rahatsızlığı gidermek için durumu rasyonelleştirmeye çalışacaktır. Örneğin kişi, "Beni gerçekten seviyor ama kıskandığı için böyle davranıyor" gibi bahaneler üreterek yaşanan şiddeti mantıklı hâle getirmeye çalışabilir.

İşte psikolojik şiddet tam da bu çatlakların arasından bir su gibi sızmaya başlar.

“O arkadaşlarınla görüşme. Seni çok kıskanıyorum, seven insan kıskanır.”

“Daha geçen gün ablanlara gitmedin mi? Sen gittiğinde enişten de evde oluyor. Bu kadar sık gitme ablana, ikimiz vakit geçiririz.”

“Annen her fırsatta seni bana karşı dolduruyor, annenle bu kadar sohbet etmeni istemiyorum.”

“Ben sana güveniyorum ama sonuçta arkadaşların bekâr, senin beynini yıkarlar.”

“Neyi becerebildin ki bunu becereceksin?”

“Sen bensiz bir hiçsin.”

Ne yazık ki çok tanıdık cümleler, değil mi? Kişi çoğu zaman bunu yaşadığında bilişsel çelişki yaşamamak için durumu “kıskançlık” çerçevesine oturturken, çoğu zaman da partnerine duyduğu sevgi ve ilişkiye yaptığı yatırım sebebiyle katlanır. Yaşanan psikolojik şiddet sonrası kişide yetersizlik, öz saygıda azalış, öz güven kaybı, kaygıda artış gibi problemlerin doğması kaçınılmazdır.

Flört Şiddeti

Flört şiddeti risk faktörlerine bakıldığında mental bozukluklar, alkol/madde kullanımı, riskli seksüel birliktelikler, düşük öz saygı, sosyoekonomik durum ve özellikle erken çocuklukta şiddete maruz kalma/tanık olma önemli risk faktörlerinden olup en çok öne çıkan flört şiddeti nedenlerinden biri de toplumsal cinsiyet rolleridir.

Kadın yaşamına ve kadın olmaya daha az değer verilen ve erkeğin daha üstün olduğu kabul görülen toplumlarda, kadına uygulanan her türlü şiddetin normalleşmesi, benimsenmesi, karşı çıkılamaması da kaçınılmazdır. Kadına şiddeti derinlemesine açıklayan, bu durumun psikolojisine detayları ile yer veren diğer yazılarımıza göz gezdirebilirsiniz.

İlişkinizde aşağılandığınızı, değersizleştirildiğinizi, izole edildiğinizi, yasaklandığınızı düşünüyorsanız, bu ilişkinin tekrar gözden geçirilmesi gerekir. Psikolojik şiddet, romantik ilişkide partnerlerin “basit” olarak algıladığı hakaret, tehdit ve yasaklarla başlasa da dilde başlayan şiddet, fiziksel şiddete uzanan patolojik bir süreci doğurabilir. Şiddetin hiçbir türlüsü kabul edilmemelidir. Şiddete başka Beyzanurlar, Emineler, Aleynalar, Özgecanlar, Şuleler vermediğimiz yarınlara…

KAYNAKÇA:

---

1) Baldan GA, Akış N. Flört şiddeti. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Derg 2017;43(1):41-4.

2) Sugarman D, Hotaling G. Dating violence: Prevalence, context, and risk markers. Violence in Dating Relationships 1989;3-32.